Tarihi
ve Kadim
“DEMOKRAT
PARTİ”
TÜZÜK
(İkinci Büyük Kongrede
kabul edilmiştir)
Doğuş Matbaası – Ankara
1949
ÎSÎM VE MAKSAD
Madde: 1. Demokrat Parti,
cemiyetler kanununa göre kurulmuş siyasî bir cemiyettir. Merkezi Ankara’dadır.
Madde: 2. Partinin maksadı:
Programında yazılı esasları gerçekleştirmek için kanunun verdiği haklar ve
tüzüğünün hükümleri dairesinde çalışmaktır.
ÜYELER
Madde: 3. Demokrat Partiye:
a. Millî mücadeleye aykırı
harekette bulunmamış;
b. Türk Milletinin birlik
ve istiklâlini parçalamayı hedef tutan veya demokratik esaslara aykırı bulunan
ideolojilere saplanmamış;
c. Ağır hapis veya şeref
ve haysiyet kırıcı bir suç yüzünden hapis cezasiyle mahkûm olmamış, veya ağır
hapisle mahkûm olup da memnu hakları iade edilmiş ve medeni haklarını
kullanmağa ehliyetli ve halkça kötü tanınmamış;
ç. Türk kültürünü ve
Partinin prensiplerini kabul etmiş;
d. Evvelce Partiden
çıkarılmamış;
e. Kanunen siyasî
derneklere girmek hakkını haiz yaşta bulunmuş; olan kadın ve erkek her Türk
girebilir. İstifa suretiyle Partiden ayrılmış olanların yeniden Partiye
kabulleri, intifalarının zaruri ve haklı bir mazerete dayanıp dayanmadığına
göre, ilce idare kurulunun mütalâası alınarak, İl İdare Kurullarının yazılı
müsaadesine bağlıdır.
Madde: 4. Üçüncü maddedeki
vasıfları haiz olup da Partiye girmek isteyen her vatandaş, iki partili
tarafından ikametgâhının bulunduğu mahallin veya iş yerinin veya nüfus
kütüğünde kayıtlı olduğu yerin ocağına tanıtılır ve kendisi de Parti programını
ve tüzüğünü kabul ettiğine dair bir teahhütname verir. Ocak idare kurulu
tarafından yapılan tahkikat ü- zerine, kabulüne karar verildiği takdirde, ilce
İdare Kurulunun tasdikinden sonra üye kütüğüne kayıt edilir ve kendisine Parti
üyesi olduğuna dair bir vesika verilir. Kabule ait evrak ayrı bir dosya halinde
ilce idare Kurulunda muhafaza edilir.
Partiye
girmek isteği kabul olunmazsa istekli İl idare kuruluna itiraz edebilir.
Verilecek karar katidir.
Partiye
kabul edildikten sonra üçüncü maddedeki şartların mevcut olmadığı anlaşılırsa,
İl İdare Kurulu tarafından Haysiyet Divanına verilir. Haysiyet Divanınca üyenin
müdafaası alınır ve tahkikat neticesine göre kaydının terkinine karar
verilebilir. Şukadar ki, bu muamelenin yapılabilmesi için ü- yenin kabulünden
itibaren iki seneden fazla bir zaman geçmemiş olması lâzımdır. Kanunî manîler
bulunduğu takdirde iki sene kaydına bakılmaz. Bu karara karşı Merkez Haysiyet
divanına itiraz edilebilir.
Madde: 5. Kayıtlı oldukları ocak
bölgesinden ayrılanlar, ilişiklerini keserek, gidecekleri mahal ocağına
müracaat için bir belge alırlar. Ocağın bağlı olduğu ilce idare kurulundan da
üyenin gideceği yerin ilce idare kuruluna ayrıca bildirilir.
Madde: 6. Partiden istifa, üyenin
kayıtlı olduğu ocağa verilir. Son ocak kongresinden itibaren bir sene
toplantılarda görülmeyerek adresi bilinmeyen ve nerede bulunduğu belli olmayan
üyeler, ocak kütüğüne işaret edilir. Bunlar delege sayısının hesabında nazara
alınmaz. Uç sene bu durumda kalanlar veya başka bir siyasi partiye geçenler
Partiden istifa etmiş sayılırlar.
Madde: 7. Naklen başka yere
gidenler, partiden istifa edenler veya çıkarılanlarla ölenler ocağın
kütüğündeki kayıtlara işaret edilirler ve ocak mensupları yekûnundan
çıkarılırlar. Keyfiyet ayni zamanda ilçeye de bildirilir.
PARTİ TEŞKİLATI
Madde: 8. Parti
teşkilâtı şunlardır:
a. Büyük kongre;
b. Merkez Genel idare
Kurulu;
c. Parti Meclisi Grubu;
ç. Yüksek Haysiyet Divanı;
d. Merkez Haysiyet Divanı
ve II haysiyet Divanları ;
e. Köy, Mahalle, Bucak,
ilce ve H Kongreleri;
f. Köy, Mahalle, Bucak,
ilce ve II idare kurulları.
Madde: 9. Parti teşkilâtı İdarî
teşkilâta muvazi olarak kurulur. Ancak lüzum görülen yerlerde Genel idare
Kurulunun tensip ve tasdiki ile idari teşkilât dışında itibarî ilce ve II idare
kurulunun tensip ve tasdikiyle itibarî bucaklar kurulabildiği gibi ayni şekle
riayetle bu ilce ve bucaklar lağvedilebilir.
Ocakların
tesisi ve görülecek lüzum üzerine lâğvedilmeleri veya birleştirilmeleri İlce
idare Kurulunun teklifi ile II idare Kurulu tarafından yapılır. Lâğvedilen
ocakların üyeleri başka bir ocağın kütüğüne geçirilir.
Madde: 10. Parti teşkilâtı olmayan
yerlerde veya idare kurullarının topdan çekilmeleri ve yedek de bulunmaması
suretiyle inhilâl eden teşekküllerde, bir üst kademe tarafından muvakkat idare
kurulları kurulur. İnhilâl eden kuruldan çekilmemiş olanlar muvakkat kurula
dahil olurlar. Muvakkat idare kurulları, idare kurulları hak ve vazifelerine
sahiptirler.
Madde: 11. Yeni teşkilât ilk
normal kongreyi beklerler. Diğer muvakkat idare kurulları, idare kurulunu veya
yedeklerini seçmek üzere ilgili kongreyi en geç bir ay içinde fevkalâde
toplantıya çağırırlar.
Mevsim
veya diğer şartlar müsait olmadığı veyahut normal kongrenin toplanmasına en
fazla üç ay bulunduğu takdirde, muvakkat idare kurulu, şartların imkân
vermesine veya normal kongreye kadar, üst kademe idare kurulunun karariyle
vazifesine devam eder.
BÜYÜK KONGRE
Madde: 12. Büyük Kongre iki yılda
bir Genel İdare Kurulunun tespit edeceği yer ve zamanda toplanır. Genel İdare
Kurulu zaruri gördüğü hallerde bu müddeti altı aya kadar uzatabilir. Toplantı
zamanı en az iki ay evvel teşkilâta bildirilir.
Gerekli
hallerde Genel İdare Kurulu veya Parti Başkam tarafından veya 20 nci maddenin
(h) fıkrasında yazılı Heyetin üçte iki ekseriyetle vereceği karar üzerine Genel
İdare Kurulu tarafından Büyük Kongre Fevkalâde toplantıya çağrılabilir. Bu
hallerde ancak toplantıyı gerektiren meseleler konuşulur.
Madde: 13. Büyük Kongre Parti
Başkanı ve Genel idare Kurulu ile Parti Meclis Grubu idare heyeti, II
Kongrelerinden seçilecek üçer ve üye sayısı beş bini geçen illerden her fazla
beş bin üye ve 2500 ü geçen her fazlası için ayrıca gene kongrelerce seçilecek
birer üyeden veya yedeklerinden teşekkül eder. Delege seçileceklerin en az bir
seneden beri Partiye kayıtlı olmaları şarttır.
Madde: 14. Büyük Kongre, mürettep
üyesinin mutlak çoğunluğu ile Parti Başkanı tarafından açılır. Çoğunluk yoksa
ertesi günü yapılacak toplantıda hazır bulunan üyeler ile açılır.
Madde: 15. Büyük Kongre
gündemindeki meseleleri konuşmağa başlamadan önce işâri oy ile bir başkan ve
iki ikinci başkan ve lüzumu kadar kâtip seçer.
Madde: 16. Büyük Kongrenin gündemi
Genel idare Kurulu tarafından tesbit olunur. Kongre, gündemine ve çalışma
usullerine hâkimdir. Fevkalâde Kongre gündemi, dâvet eden Parti Başkanı veya
Genel idare Kurulu tarafından tespit olunur.
Madde: 17. Büyük Kongre Partinin
en yüksek organıdır. Partiyi ilgilendiren bütün meseleleri inceleyebilir. Parti
Genel idare Kurulunun hesaplarına bakar. Genel idare Kurulu bütçesini tetkik ve
kabul eder. Parti Başkanı ile 14 kişilik Genel idare Kurulu ve on bir kişilik
Yüksek Haysiyet divaniyle yedi kişilik Merkez Haysiyet Divanı üyelerini seçer.
Büyük Kongrede Başkan ve diğer kurulların seçimleri gizli oy ile yapılır. Kura
ile taayyün edecek ilden başlamak üzere, delegeler davet sırasiyle ve kendi
elleriyle reylerini verirler. Oyların tasnifi için her ilden birer delege
seçilmek suretiyle ayrı bir komisyon teşkil olunur. Bu komisyon kendi arasından
bir başkan ve lüzumu kadar kâtip seçer. Tasnif neticesinde en fazla rey alanlar
aslî üye ve rey sırasile bir o kadar üye de yedek sayılır. Genel idare Kurulu
ve Haysiyet Divanı üyeliklerinde vaki olacak boşluk yedeklerden tamamlanır.
Parti program ve tüzüğüne ait teklifler Genel İdare Kurulu veya en az mevcut
üyenin yirmide biri tarafından yapılır ve kongre üyelerinin üçte ikisinin oyu
ile kabul edilir.
PARTİ BAŞKANI
Madde: 18. Parti Başkam Partiyi
temsil eder. Genel idare Kurulunun tabiî başkanıdır. Parti namına söz söylemek
yetkisi Başkana aittir. Gerekirse kendisini ilgilendiren işler için Genel İdare
Kurulu üyelerinden birisini tevkil eder. Parti Başkanı Cumhurbaşkanlığına
seçilirse, Parti Başkanlığından çekilmiş sayılır.
Başkanlık
inhilâl ettiği takdirde, Genel idare Kurulu, normal Büyük Kongreye kadar
üyelerinden birine gizli oyla başkanlık görevini tevdi eder.
GENEL İDARE KURULU
Madde: 19. Genel idare Kurulu
kendi üyeleri arasından bir kâtip ve bir muhasip seçer.
Madde: 20. Genel İdare Kurulu
Büyük Kongreden sonra Partinin en yüksek organı olup vazifeleri şunlardır:
a. Parti program ve
tüzüğü hükümlerine, kongre kararlarına göre Partinin bütün teşkilâtını idare
etmek;
b. Lüzumlu görülen
yerlerde teşkilât yapmak;
c. II kongrelerince idare
kurullarına seçilen ü- yelerin seçimlerini tetkik etmek, gereken kararları
vermek;
ç. Teşkilâtı lüzum
göreceği her yönden teftiş ettirmek ve teftiş neticesine göre lüzumunda veya 24
üncü maddede yazılı hallerde alâkalıların hepsini veya bir kısmını işten el
çektirmek, inzibatî karar ittihazını icap ettiren meseleleri, lüzum görürse
Merkez Haysiyet Divanına havale etmek ;
d. Her intihap dairesinde,
ilçeler ocak ve bucak idare heyetler ile istişare yaptıktan sonra ocak ve bucak
başkanlarının da iştirâkile, II ve ilce idare kurullarının toplanarak o il
milletvekilliği adaylarının beşte dördünü, kesirler İller lehine hazfedilerek
gizli oyla seçtikden ve bu seçim neticesini gösteren mazbatalar kendisine
gelince buradaki isimlere kendi seçeceği beşte bir miktarındaki adayları da
ilâve ettikden sonra hepsini Parti namına milletvekilliğine aday göstermek;
Partiye kaydı tarihinden itibaren altı ay geçmedikçe hiç bir partili parti
namına milletvekilliğine aday gösterilemez. Memurlar bu hükümden müstesnadır.
ilândan evvel İl idare Kurulları, adayların her biri hakkında Genel İdare
Kurulunu tenvir edecek malûmatı vereceklerdir.
e. Parti program ve
tüzüğünün tatbiki, mesai şeklinin tanzimi, ihtisas komisyonları ve bürolar
teşkili ile sair lüzumlu gördüğü hususlar hakkında talimatnameler yapmak;
f. Parti prensiplerini
yaymak için bütün neşir ve telkin vasıtalarından faydalanmağa çalışmak;
g. İl bütçelerini tetkik
ve kabul etmek ve lüzumu halinde bütçeye tahsisat ilâvesine ve muayyen
mevzulara sarf edilmek üzere istikraz akdine karar vermek;
h. Partinin umumî
faaliyet ve siyaseti hakkında teşkilâti tenvir etmek, Genel idare Kurulunun
mahalli vaziyetler hakkında tenevvür etmesini sağlamak ve icabında Genel idare
Kurulunun isteyeceği hususlar hakkında fikir ve mütalâalarım almak üzere, bütün
il idare kurulları başkan veya vekilleriyle il idare kurulları tarafından
seçilecek ikişer' üyeden teşekkül eden bir heyeti, senede en az iki defa tayin
edeceği mahalle davet etmektir.
HAYSİYET DİVANLARI
Madde: 21. Aşağıdaki maddelerde
yazılı hareketlerde bulunan parti mensupları hakkında tahkikat yapmak ve
inzibati karar vermek vazifesiyle illerde ve merkezde Haysiyet Divanları
kurulur.
Madde: 22. II Haysiyet Divanı II Kongrelerince seçilen
beş ve Merkez Haysiyet Divanı, Büyük Kongrece seçilen yedi ve Yüksek Haysiyet
Divanı da yine Büyük Kongrece seçilen on bir üyeden ibarettir. İnhilâl vukuunda
seçimde sırasıyla daha az oy alanlardan Divan tamamlanır. Haysiyet divanlarına
seçilecek asil ve yedeklerinin en az iki seneden beri Partiye kayıtlı olmaları
lâzımdır,
Her
divan kendi üyelerinden bir başkan seçer. Parti içinde faal hiçbir vazife divan
üye ve başkanlığı ile birleşemez. Parti Meclis Grubundaki faal vazifeler bundan
müstesnadır. Divanların müzakere nisabı mürettep adetlerinin mutlak
ekseriyetidir. Divanların müddeti illerde bir, merkezde iki yıldır.
Madde: 23. İnzibat hükümleri şunlardır:
a. Yazılı olarak dikkati
çekme,
b. Bir kongre devresince
idare kurulları üyeliğine, delegeliğe ve partinin sair faal vazifelerine
seçilmemek veya seçilmiş ise uzaklaştırılmak suretiyle muvakkat çıkarma;
(Haysiyet Divanı bu müddetin başlangıcını tayin eder);
c. Partiden çıkarma.
Madde: 24. inzibatî hükümlerin
tatbikini gerektiren haller şunlardır:
a. Parti programına, tüzük
ve tefsirleriyle talimatname hükümlerine, ve bunlardaki esaslara uygun olarak
Parti Genel Kurulu veya diğer Parti idare kurulları tarafından verilen
kararlara aykırı hareketlerde bulunmak;
b. Yukarıki fıkrada yazılı
esaslara uymayan neşriyat yapmak, veya bu yoldaki neşriyatı tahrik etmek;
c. Her türlü seçimlerde
parti kararı olmadan müstakilen adaylığını koymak, diğer partiler veya
bağımsızlara rey vermek veya onların lehine propaganda yapmak veya parti namına
tesbit ve ilân edilen adaylar aleyhinde açık veya gizli olarak çalışmak;
onların isimlerini oy pusulasından çıkarmak veya onların yerine başka isimler
yazmak ;
Bu
cihetler neşir suretiyle yapılmış ise inzibatî hüküm, çıkarmadır.
ç. Partiyi şahsî
menfaatlarına alet etmek ve bu maksatla parti nüfuzunu istismara tevessül
etmek, parti içindeki tesanüdü ve teşkilât kademelerinin ahenk ve
faaliyetlerini bozacak hareketlerde bulunmak; parti içinde şahsiyat ile
uğraşmağı adet edinmek;
d. Umumiyetle siyasî
hayatta Parti bakımından nezahet ve sevgiyi, tesanüt ve itimadı bozacak veya
Partinin birliğini tehdit edecek fesatkârane hareketlerde bulunmak; Yukarıki
fıkralarda yazılı hususlardan dolayı bu hareketlere ittilâdan itibaren bir sene
ve her halde hâdiseden itibaren üç sene geçtikten sonra tâlûbat yapılamaz.
Madde: 25. Bir partili hakkında
disiplin takibatı açmak selâhiyeti, sevk edilmesini icap eden Haysiyet Divanına
göre İl İdare Kurullariyle Genel idare Kuruluna aittir. Takibata karar
verilmeden evvel bu kurullar tahkikata lüzum görürlerse, gerek kendi üyelerini
gerek alt kademedeki diğer bir kurulu veya üyesini bu hususta
görevlendirebilirler. Aleyhine müracaat edilen partiliyle bunu ihbar veya
bundan şikâyet edenler, mensup oldukları kurullarda bu işin müzakeresine
iştirak edemezler. Bunların iştirak etmemesi müzakere nisabının tahassülüne
mani bulunduğu takdirde eksikler yedeklerden ikmal edilir. Yine mümkün olmazsa
en yakın İl idare kuruluna tevdi olunur.
Madde: 26. Muhtelif kademelerdeki
idare kurulları münhasıran kendi faaliyet ve iştigal mevzularına dahil olan ve
başka kurullarda veya illerde vazifeli partililerin faaliyetlerine teali ûk
etmeyen hususlarda, gerek doğrudan doğruya, gerek mensuplarının şikâyeti üzerine,
disiplin takibatı yapılmasını istedikleri takdirde, şevki icabeden Haysiyet
Divanına göre. 11- Idare Kuruluna veya Genel İdare kuruluna müracaat ederler.
Bu müracaatlar kademelere riayet ve delilleri şikâyete bağlanmak suretiyle
yapılır. Her kademe kurulu bu husustaki mütalâasını, isterse, bu evraka ilâve
edebilir.
Madde: 27. Birinci derecede
tetkikatta bulunan Haysiyet Divanları, aleyhine disiplin takibatı istenen
kimsenin müdafaasını aldıktan sonra, işi müzakere eder ve karara bağlarlar.
Lüzum gördükleri takdirde alâkadarları da çağırır ve dinlerler Haysiyet Divanı
kararları alâkalıya ve takibata karar veren kurula yazı ile tebliğ olunur.
İnzibat kararlan gerekirse, fiilin derecesine göre doğrudan doğruya çıkarma
kararı da olabilir.
Madde: 28. Merkez Haysiyet Divanı
İl haysiyet divanlarınca verilen ve itiraz yolu ile gelen inzibat kararlarını
tasdik, tâdil veya kaldırma suretiyle katî olarak neticelendirir. Kararların
aleyhte tâdili için ilgilinin sözü veya yazılı müdafaası alınmak şarttır.
Merkez Haysiyet Divanı tetkikatını evrak üzerinde yapar. Ancak lüzum gördüğü
hallerde ilgiliyi de dinleyebilir, ve mahallinde de tahkikat yaptırabilir.
Madde: 29. İl İdare kurulları ile
il haysiyet divanları üyeleri hakkında birinci derecede karar vermeğe Merkez Haysiyet
Divanı selâhiyetlidir. Bu kararlara karşı Yüksek Haysiyet Divanına itiraz
olunabilir. Şu kadar ki itiraz kararın infazını durduramaz.
Madde: 30. Merkez Haysiyet Divanı,
İller Haysiyet Divanlarının inhilâl etmesi veya mahallince esbabı mucibeye dayanılarak
lüzum gösterilmesi hallerinde disiplin takibatının diğer bir il haysiyet
divanına nakline Genel İdare Kurulunun talebi ile karar verir.
Madde: 31. Yüksek Haysiyet Divanı:
a. Merkez Haysiyet Divanı
tarafından birinci derecede verilen kararları, itiraz üzerine tedkik ve katı
karara bağlar.
b. Genel İdare Kurulu ve
Yüksek ve Merkez Haysiyet Divanları üyeleri hakkında, Büyük Kongrede itiraz
edilebilmek üzere, birinci derecede inzibat hükümleri verir.
c. Genel İdare Kurulunun
talebi ile Tüzüğü tefsir eder.
Madde: 32. Yüksek Haysiyet
Divanının birinci derecedeki kararlarına karşı itiraz vukuunda:
Büyük
Kongre bu itirazları, her ilden bir delegeyi ihtiva eden bir komisyona havale
eder. Komisyonun tanzim edeceği rapor umumî heyette okunarak müzakere edilmeksizin
kabul veya red şeklinde reye konulur.
Parti
Meclis grubuna dahil üyelerin gruba taallûk etmeyen fiil ve hareketlerinden
dolayı karar vermek selâhiyeti Merkez Haysiyet Divanı ile grup Haysiyet
Divanından mürekkep müşterek divana aittir. Bu divan kendi içinden bir başkan
seçer. Bu divanın kararları katidir.
Madde: 33. Haysiyet Divanlarınca
birinci derecede verilecek kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün
zarfında gerek hakkında hüküm verilen ilgililer ve gerek takibata karar veren
il veya genel idare kurulu tarafından itiraz edilebilir. İl haysiyet divanı
kararlarına karşı olan itirazlar ilgililer tarafından Merkez Haysiyet Divanına
gönderilmek üzere il idare kuruluna verilir. İl Kurulu kendi cevabiyle birlikte
bunu merkez haysiyet divanına gönderir. İtiraz eden il idare kurulu ise bunun
bir suretini ilgiliye tebliğ ederek on gün zarfında cevap vermesini bildirir.
Cevap verilmemiş ise keyfiyet işaret edilerek evrak Merkez Haysiyet Divanına
gönderilir.
İl
haysiyet divanından verilen çıkarma kararları aleyhine itiraz olmasa dahi,
bunların infazı Merkez Haysiyet Divanının tasdikine bağlıdır. Şu kadar ki il
haysiyet divanının çıkarma karan ile beraber bu karara maruz olan kimse
partiden bütün fiili vazifelerinden çektirilebilir.
Çıkarma
kararının infazı partinin kütüğünden kaydının silinmesi demektir. Kesinleşen
çıkarma kararları bütün teşkilâta bildirilir.
Madde: 34. Haysiyet Divanlarının
itiraz üzerine verecekleri kararlar katidir. Ancak Yüksek Haysiyet Divanının ve
merkez haysiyet divanının tasdiki- le katileşen çıkarma kararlarının, bir
defaya mahsus olmak üzere, bir kere daha tetkik edilmesini, Genel îdare Kurulu,
ayni haysiyet divanından talep edebilir.
İL, İLCE, BUCAK VE OCAK
KONGRELERİ
Madde: 35. Kongreler yılda, bir
toplanır.
Madde: 36. Kongrelerin normal
toplanma zamanı ağustos iptidasından başlar, ocak ayının sonuna kadar devam
eder. Ocak kongresinin fevkalâde toplantısı ocakda kayıtlı üyelerin üçte
birinin teklifi üzerine veya resen bucak idare kurulunun göstercecği lüzuma
göre ilce idare kurulunun karariyle yapılır. Bucak kongresinin fevkalâde
toplantısı, bucağa bağlı ocak idare kurullarından yarısının teklifi üzerine
veya resen ilce kurulunun göstereceği lüzuma göre il idare kurulu karariyle
yapılır.
İlce
kongresinin fevkalâde toplantısı ilçeye bağlı bucak idare kurullarının
çoğunluğunun teklifi üzerine veya resen İl îdare Kurulunun göreceği lüzuma göre
ve her iki halde Genel îdare Kurulu karariyle yapılır. İl kongresinin fevkalâde
toplantısı ile bağlı ilce idare kurullarının çoğunluğunun teklifi veya resen
Genel İdare Kurulu kararı ile yapılır. Fevkalâde toplantılarda ancak toplantıyı
gerektiren meseleler konuşulur.
Madde: 37. Ocak kongre
toplantılarına, o yerin parti ocağına kayıtlı her üye mazereti olmadıkça
gelmeğe mecburdur.
Madde: 38. Bucak kongresine, köy -
mahalle ocağına kayıtlı bulunan üyenin elliye kadar olan kısmı için üç, bundan
yukarı sayıda üyenin beher elli fazlası için birer; ilce kongresine, bucak
çevresindeki ocaklarda kayıtlı bulunan üyenin beşyüze kadar olan kısmı için üç
ve bundan yukarı sayıda üyenin beher iki yüz ve fazlası için birer; Î1
kongresine ilçelerde kayıtlı bulunan üyenin bine kadar olan kısmı için üç ve
bundan yukarı sayıda üyenin beher bin ve fazlası için birer delege seçilir. Üst
kademeler idare kurulları üyeleri oya katılmamak şartiyle kongrenin tabii
azalandır.
Madde: 39. Doğrudan doğruya ilçeye
bağlı müstakil ocaklar, ilce kongresine bucaklardan seçilen delege nisbetinde
ve doğrudan doğruya ile bağlı müstakil bucaklar da il kongresine ilçelerden
seçilen delege nisbetinde, delege seçerler.
Madde: 40. Kongreler en az on beş
gün evvel ilân edilmek ve kongreye iştirak edecek üyelerin her birine davetiye
gönderilmek veya bir cetvele imzası alınmak suretiyle kendi idare kurulu
tarafından davet edilir. Davetiye veya cetvelde kongrenin günü, saati ve
mahalli yazılmak şarttır. Ayrıca Kongrede bulunan üyelerin adı ve soyadını
ihtiva eden bir liste yapılarak altı başkan ve kâtipler tarafından imza edilir.
Gerek davetiye makbuzları veya imzalı cetvel, gerek liste, kongre zabıt ve
evrakına bağlı olarak muhafaza edilir.
Madde: 41. Kongreler, kendi idare
kurullarının başkanları veya idare kurulunun çekilmesi takdirinde üst kademe
idare kurulunca memur edilecek bir üye tarafından, yoklama yapıldıktan sonra, üyelerin
en az üçte biri ile açılır. Üçte bir nisbetinde üye bulunmazsa toplantı ertesi
güne bırakılır ve mevcut üye ile açılır. Bundan sonra bir başkan, bir ikinci
başkan ve lüzumu kadar kâtip seçilir
Alt
kademe kongresinin yolsuzluğuna veya seçilen delegelerin fazla olduğuna veya
şahıslarına dair itirazların kongreden en az üç gün evvel kongre kademesi idare
kuruluna verilmiş olması lâzımdır. Aksi halde kongrede vaki olacak itirazlar
tetkik edilemez. İdare kurulu bu itirazı ve buna ait tahkikat ve delilleri bir
dosya halinde kongreye tevdi eder. Ancak vaki olacak itirazlar ocak kongresinde
ise kongreye iştirâk eden üye sayısının beşte biri; Bucak, ve İlce ve İl
kongresinde ise iştirak edecek delegelerin beşte biri tarafından yapılmış
olması lâzımdır. Kongre bunu kendi üyeleri arasında kura ile seçilen beş
kişilik bir komisyona havale eder. Komisyon derhal toplanarak işi tetkik
ettikten sonra raporunu verir. Bu işin müzakeresinde yalnız itiraz eden ile
aleyhine itiraz olunan taraftan birine ve komisyon sözcüsüne söz verilir.
Başkasına söz verilmez. Raporun kabul veya reddi açık veya gizli oya konulur.
Oy neticesi katidir.
Fazla
delege seçildiği hakkındaki itiraz kabul edilirse fazla olan miktarda delege
kura ile ayrılarak o delegelerin bu sıfatları kalkar.
Eğer
itiraz toplu delegeler hakkında vaki ise bu delegelerin mensup olduğu Parti
teşkilâtı alfabe sırasına göre ele alınır ve delegeler teker teker reye
konulur. Hakkında reye müracaat edilen delege reye iştirâk edemez.
İl
kongreleri hakkındaki şikâyetlerin tedkiki Genel İdare Kuruluna aittir. Genel
İdare Kurulunun kararı katidir.
Madde: 42. Kongrede aşağıdaki esaslara riayet olunur:
a. Söz hakkı yalınız
üyelerindir. Dinleyiciler müzakereye iştirak edemez ve söz alamaz.
b. Kongrelerde seçimler
gizli oyla yapılır.
c. Seçimlerde her kongre
üyesi aday gösterebilir.
ç.Gösterilen adaylar
kongre salonunda uygun bir yere herkesin göreceği şekilde yazılır.
d. Eğer kongre mevcudunun
üçte ikisi isterse idare kurulları seçimlerinden maada seçimler açık oyla da
yapılır.
e. Açık oyla yapılacak
seçimlerde teklif edilen adlar birer birer oya konulur.
Madde: 43. Kongre başkanlığını ifa
etmekte olan başkan veya ikinci başkan kongrenin inzibatını temin, zabıtların
tutulmasının mürakabe etmekle mükelleftirler.
Kongrenin
intizamını, söz hakkını ihlâl edenleri, tahrikat yapanları, sadat dışında
konuşanları menetmek, icabında bunları kongre haricine çıkarmak, onun
selâhiyeti dahilindedir. Bu hususda alacağı kararlar katidir.
Madde: 44. Her kongrenin gündemi
kendi kademesi idare kurulları tarafından tesbit olunur. Normal kongrelerde bu
gündem kongre karariyle tadil edilebilir.
Kongreler
işlerini kolaylaştırmak için lüzum gördükleri miktarda komisyon seçerler.
Madde: 45. İlk önce idare
kurulunun yıllık raporu okunur. Rapor ve idare kurulunun hesap vaziyeti
hakkında müzakere ve karar verilmeden seçim yapılamaz. Aksi halde muamele
yapılmamış sayılır.
Madde: 46. Kongreler kendi
kademelerindeki bütün parti işlerinin yapılmasını incelemek ve bu hususlarda
karara varmak ve partiyi alâkadar eden bütün hususlar hakkında konuşmalar
yapmak selâhiyetini haizdirler.
Bu maksatla:
a. Kend kademeleri îdare
Kurullarının mahalli hareket ve faaliyetlerini inceler. Gerek bunlar hakkında
ve gerek gelecek çalışma devresi için yeni idare kurullarınca yapılması lâzım
gelen hususlar hakkında lüzum gördüğü kararlan verir. İdare kurullarının
hesaplarını tetkik ile kabul veya reddeder. Gelecek devreye ait olarak idare
kurullarınca hazırlanan bütçeleri aynen veya tadilen kabul eder.
b. Delegeler tarafından Partiyi
alâkadar eden bütün mevzulara dair yapılacak teklifleri müzakere etmeği kabul
veya reddeder.
c. Ocak kongreleri beş,
bucak ve ilce kongreleri yedi ve il kongreleri dokuz kişilik idare kurulları
seçerler; rey sırasında daha sonra gelenler yedek itibar olunur. Yine 13. ve
38. madde mücibince üst kongreye gidecek delegeleri seçerler. Seçimlerde reyler
müsavi çıytığı takdirde aralarında kur’a çekilir. İdare kurulu üyelerinin ve
delegelerin seçiminde oyların sayılması kongrede kura ile tayin edilen beş
kişilik bir komisyon tarafından alenen yapılır. Bunların hepsinin imzasiyle
yapılacak iki nüsha mazbatadan biri kongre zaptına bağlanır öteki kongre
başkanının imzasını havi bir tezkere ile birlikte derhal üst kademe idare
kuruluna gönderilir.
Madde: 47. İdare kurullarında
bulunanlar veya bunlardan her hangi bir sebeple kuruldan çekilmiş olanlar kendi
kongrelerine delege olarak seçilemezler. Ancak şahıslarına taallûk eden
hususlarda söz alabilirler. İdare kurulu üyeleri kendi kongrelerinde, oya
katılmamak şartiyle, kongre sonuna kadar müzakereye iştirâk ve söz söylemek
hakkını haizdirler.
Madde: 48. Kongreye müteallik
zabıtlar, kongre başkan ikinci başkan ve kâtipleri tarafından imzalanır. Bütün
zabıt, evrak, mazbata ve raporlar iki nüsha olarak tanzim ve biri kendi idare
kurulura diğeri üst kademe idare kuruluna en kısa bir zamanda gönderilir.
İDARE KURULLARI HAKKINDA
MÜŞTEREK HÜKÜMLER
Madde: 49. İdare kurulları kendi
kademeleri kongreleri tarafından gizli oyla seçilir. En az altı aydanberi
Partiye kayıtlı olmayanlar, veya haklarında muvakkat çıkarma kararı olup da
henüz müddeti doldurmayanlar, idare kurullarına seçilemezler. Baba, ana ile
çocuklar ve kardeşler ve karı koca ayni idare kurulunda bulunamazlar. İdare
kurulu üye ve başkanlığı hangi kademede olursa olsun, başka bir idare kurulu
üye ve başkanlığı ile birleşemez.
Madde: 50. İdare kurulları ilk
toplantılarda gizli oyla kendi aralarında bir başkan, bir ikinci başkan, bir
muhasip ve bir kâtip seçerler ve eski idare kurulundan işi devir alırlar.
Başkan: İdare kurulunu temsil
eder. Bu sıfatla parti teşkilât kademeleri ve mahallindeki Hükümet ve sair
müesseseler mümessiller ile temas eder; yazılan kâğıtları, hesap işlerinde
muhasebeci üye ile, kademeler arasındaki yazışmalarda kâtip üye ile birlikte
imza eder.
İkinci başkan: Başkanın yardımcısıdır.
Kendisine vereceği işlere bakar. Başkan bulunmadığı zaman onun görevini yapar
ve onun yerine kâğıtları imzalar.
Muhasip üye: Kurulun hesap işlerine
bakar; kanun, tüzük ve talimat mucibince lâzım gelen muhasebe defterlerini
tutar; sarfiyatın kurul kararına uygun olmasından başkanla birlikte sorumludur.
Aidatı muntazam tahsil etmek, başka varidat bulmak imkânlarını kurula teklif ve
kademenin malî vaziyeti hakkında kurulu tenvir eder.
Kâtip: Kanun, tüzük ve talimat
dairesinde lâzım gelen defterlerle ocaklarda üye kütüğünü, öteki kademelerde
idare kurulu zabıtlarını tutar, kararlarım yazar ve imza ettirir, dosyalan
başkanla birlikte muhafaza eder.
Vazifedarlar, kurulun para, eşya,
defter, dosya ve evrakının korunmasından, Genel idare Kurulunca yapılacak
talimatnamede yazılı görevlerinin tamam olarak yapılmasından birinci derecede
sorumludurlar.
Madde: 51. İdare kurulları
çoğunlukla ve en az haftada bir toplanırlar. Aksine karar verilmedikçe
müzakerelerinde kurul üyelerinden başkası bulunmaz. Kararlarım konuşma
nisabının çoğunluğu ile verirler. Mazereti olmadığı halde üst üste belirli üç
toplantıya gelmeyen üye istifa etmiş sayılır. Ancak; bu hükmün tatbik
edilebilmesi için, idare kurulları mutat toplanma günlerinin saat ve mahallini
karar defterinde bütün üyelerin imzasiyle tesbit etmeleri, mutat dışındaki
içtimalara davetin de tarih, saat ve mahalli yazılarak imza ettirilmesi, ve
toplantıda bulunanların isimleri her zabıtda yazılı olması şarttır, istifa
etmiş sayılan üye üst kademe idare kuruluna şikâyet- de bulunabilir. Bu kurulun
vereceği karar katidir.
Madde: 52. İdare kurullarının
müddetler: müteakip kongrelerine kadar devam eder. Bu müddet içinde vefat,
istifa veya sair bir sebeple kuruldan ayrılanlann yerine en fazla oy alan yedek
üye getirilir.
İDARE KURULLARININ
VAZİFELERİ
Madde: 53. İdare kurullarının
umumî vazifeleri şunlardır:
a. Parti prensiplerini her
fırsattan faydalanarak yaymak, halkın partiye karşı sevgisini arttırmak,
b. Tüzük hükümlerini,
Talimatname icaplarını, Genel idare Kurulu kararlarını, üst kademenin vereceği
talimatı, kendi kademesi kongresinin kararlarını yerine getirmek; kendine bağlı
teşkilâtı idare ve mürakabe etmek, kademelerin faaliyetini tanzim etmek;
c. Memleket işlerine
alâkadar olmak, seçimlerde parti namına aday gösterilecekler hakkında fikir ve
mütalâalarını üst kademe idare kuruluna bildirmek; parti adaylarım kazandırmak
için faaliyette bulunmak ;
ç. Kendi kongrelerinde
görüşülecek işleri hazırlamak; senelik hesap raporu ile gelecek yıl bütçesini
yaparak kongreye sunmak;
d. Partililer arasındaki
geçimsizliği önlemek ve icabında ara bulmak,
e. Partiyi kuvvetlendirmek
ve genişletmek, ve bu hususda gerekli gördüğü düşünceleri bir üst kademeye
bildirmek; parti gelirlerinin en elverişli şekilde toplanması ve yeni gelir
kaynakları bulunması için tedbirler almak;
f. Kendi görevine ait
işler hakkında partililerin yardımından faydalanmak, komisyonlar kurmak ve
fikir ve mütalâalarını almak üzere karma toplantılar yapmak;
g. Parti teşkilâtı
arasında iş ve vazife bakımından vaki faaliyetlerde, acele bir lüzum olmadıkça,
bir üst kademeden yukarı kademe ile yazışmaya girmiyerek mertebe silsilesine
riayet suretiyle alt ve üst kademe ile nezahat ve sevgi dairesinde sözlü ve
yazılı münasebette bulunmak ve samimi tesanüdü devam ettirmek; (Acele hallerde
daha üst kademeye yazılanın bir sureti ayni zamanda kendi kademesine de bildirilecektir)
.
h. Kendi çevrelerinde
partinin durumu ve üye mikdarı hakkında, her altı ayda bir, üst kademeye rapor
vermek ve alt kademeden bu raporları istemek ve takip etmektir.
Madde: 54. II İdare kurulları
kendi çevreleri irindeki bütün siyasi faaliyetlerle yakından ilgilenerek, İlin
İçtimaî İktisadî, sıhhî ve bayındırlık işleri hakkında il genel meclisleri ve
belediye meclisleri içindeki parti mensuplarını tenvir ve bunların faaliye!
istikametlerini tâyin etmek; bunları, talimat dairesinde, grup halinde
teşkilâtlandırmak, seçimlerde yapılması lüzumlu işleri mahallin icaplarına göre
tâyin, tanzim ve idare etmek ile görevlidirler.
Madde: 55. İdare kurulları ve başkanları:
a. Genel İdare kurulunun
muvafakatim almadan, kendi çevrelerini aşan parti umumî siyaseti hakkında
beyanatta bulunamazlar. Kendi kademelerine tekabül eden resmî makamlardan
yukarı makamlarla muhabere edemezler. Lüzum görecekleri ahvalde, bir üst kademe
idare kuruluna bildirilerek onun vasıtasiyle takipde bulunurlar.
b. Bağlı bulundukları üst
kademe ile irtibatlarını kesmeğe karar veremezler. Dinletemedikleri şikâyet ve
talepleri varsa o kademeye de malûmat vermek şartiyle bir üst kademeye
bildirirler.
Madde: 56. İl genel meclisi
üyeliklerine seçilecek Parti adayları, ilce idare kurullariyle hasıl olacak
mutabakattan sonra il idare kurullarınca, belediye seçimlerinde de belediye
hududu dahilindeki bütün idare kurullarının bir yere toplanarak ekseriyetle
verecekleri karar üzerine en yüksek idare kurulu başkanlığınca ilân olunur.
Partiye kaydı tarihinden itibaren altı ay geçmedikçe hiçbir partili parti
namına bu hizmetlere aday gösterilemez.
Madde: 57. İdare kurulları için
lüzumuna göre alınacak memur, kâtip ve hademelerin o işe alınması, işden
çıkarılması, tahsisatının tâyini ve arttırılması kurul kararı ile yapılır.
Madde: 58. Her idare kurulu
kendisine bağlı her mertebeden idare kurullarının defterleri, hesapları, iç ve
dış her nevi parti faaliyetleri hakkında gerek kendi, gerek görevlendireceği
partililer vasıtasiyle teftiş ve murakabe salâhiyetini haizdir. Teftiş
neticesinde kanun, tüzük ve talimat hükümlerine göre defter zabıt ve saire
bulunmadığı görülürse bunların temini için lâzım gelen tedbirleri aldırır.
Teftiş edilen kurulun muamelelerinde yolsuzluk veya durumunda Parti
menfaatlarına aykırılık görülür ve tahkikatın selâmeti icabettirirse kurulun
kısmen veya tamamen i§ten el çektirilmesine, ilçeden küçük teşekküller' için p
idare Kurulunca, ilce ve iller için Genel idare Kurulunca karar verilir. Pek
acele hallerde derhal Genel İdare Kurulunun tasvibini almak şartiyle İl idare
Kurulu geçici olarak bu salâhiyeti kullanabilir.
İşten
el çektirme parti içindeki bütün vazifelere de teşmil edilebilir.
Madde: 59. İl idare Kurulunun,
işten el çektirme kakarından dolayı ilgililer Gene idare Kuruluna Şikâyet
edebilirler. Verilecek karar katidir.
Madde: 60. Kongrelerce seçilen
yeni idare kuruluna, kurula ait defter, zabıt ve dosyaların ve hesap ve
mevcudun devrinden imtina veyahut tebliğ edilen işten el çektirme kararına
muhalefet edilmesi; 24 üncü maddenin a, d fıkraları mucibince inzibat
takibatını icabettirir.
MALÎ HÜKÜMLER
Madde: 61. Partinin gelirleri:
a. Parti üyelerinden yılda
120 kuruştan az olmamak ve 120 lirayı geçmemek üzere alınacak yaddım
paralarından,
b. Partiye yapılacak
bağışlardan,
c. Piyango, temsil,
konser, müsamere, balo, güreş, koşu, gezi ve buna mümasil müsabaka ve
eğlenceler tertibi suretiyle elde edilecek paradan ;
ç. Takvim, rozet, hüviyet
varakaları hasılatından;
d. Bir defaya mahsus olmak
üzere Ankara’da ve diğer imkân görülecek mahallerde yaptırılacak binalar için
alınacak bağışlardan ibarettir.
Madde: 62. Ocak, Bucak, ilce ve
il gelirlerinden ne nisbetteki mikdarın üs kademeye verileceği, her sene Genel
idare Kurulu tarafından tesbit ve tamim olunur.
Madde: 63. Piyango ancak Genel
idare Kurulunun müsaadesi ile yapılabilir. Müsaade takdirinde o ilin hudutları
dahiline münhasırdır. Temsil, konser, müsamere, balo, güreş, koşu gezi ve
mümasil müsabaka ve eğlenceler tertibi II İdare Kurulunun müsaadesiyle ve onun
mürakabesi altında yapılır.
Takvim,
rozet, hüviyet varakaları yaptırılması ve sattırılması münhasıran Genel İdare
Kuruluna aittir. Lüzumu takdirinde kılişe, kâğıt, defter ve emsali
hazırlattırılıp bedeli mukabilinde teşkilâta dağıtılarak münhasıran Genel idare
Kuruluna aittir.
Bu
maddeye muhalif hareket edilmesi 24 üncü maddenin a fıkrası mucibince disiplin
takibatını istilzam eder.
Madde: 64. Parti paraları banka
olan yerlerde bankalarda durur, idare kurulu başkan ve muhasip üyelerinin çift
imzalariyle çekilir.
Yirmi
beş liraya kadar olan masraf, bilâhare kurulun kararı alınmak üzere, başkan ve
muhasip üye tarafından birlikte yapılabilir. Yirmi beş liradan fazla masrafın
kurul kararı ile yapılması lâzımdır.
İdare
kurulu başkan ve üyeleri kademelerinin masraflarından ve borçlarından; partinin
mevcut parasının, demirbaşlarının vesair eşyasının muhafazasından Partiye karşı
müteselsilen mesuldürler.
Madde: 65. Parti Genel idare kurulu
partinin maksadına hadim olacak gayrimenkulü iktisaba ve devir ve ferağa
salâhiyettardır. Parti Genel İdare Kurulu parti maksadına medar olmak üzere
istikraz akd Ve bu salâhiyetini il idare kurullarının teşmil edebilir.
Madde: 66. İdare kurulları, Genel
idare Kurulu tarafından yapılacak muhasebe talimatnamesi dairesinde hareket
edeceklerdir.
PARTİ MECLİS GRUBU
Madde: 67. Demokrat Parti
programını tahakkuk ettirmekle mükellef olan partiye mensup milletvekilleri,
Demokrat Parti Meclis grubunu teşkil ederler.
Madde: 68. Demokrat Parti Meclis
grubu mürettep üyelerin mutlak çoğunluğu ile toplanır.
Madde: 69. Parti Başkanı,
Milletvekili olduğu takdirde Parti Grubunun da tabiî başkanıdir. Grubun ayrıca
bir başkanı, bir ikinci başkanı ve yedi üyeden mürekkep idare kurulu vardır.
Grup idare kurulu başkanı, ikinci başkanı ve üyeleri grup mensupları tarafından
Meclisin her içtima devresi başında gizli oyla seçilir. Grup idare kurulunda
üyelerden biri kitabeti, diğer biri de hesap işlerini görmeğe memur edilir.
Grup idare kurulunun vazifesi gelecek içtima devresi başına kadar devam eder.
Madde: 70. Tabiî başkan, grup
başkanı veya ikinci başkanı, grup ve idare kurulu içtimalarına baş' kanlık eder
ve grubu temsil ederler. Grup işler inden mesul olan grup idare heyetidir.
Madde: 71. Genel İdare Kurulunca
lüzum görülen hallerde, grup idare veya umumi heyeti, Genel İdare Kurulu ile
müşterek toplantılar akdeder.
Madde: 72. Grup üyeleri, sayısı
idare kurulunca tesbit edilecek ihtisas komisyonlarına ayrılırlar. Her komisyon
gizli oy ile içlerinden bir başkan ve bir kâtip seçer.
Madde: 73. İdare kurulu, B. M.
Meclisi faaliyetinin devamı müddetince en az haftada bir defa ve başka
zamanlarda lüzum görüldükçe toplantı yapar.
Madde: 74. idare kurulu, hesap
durumu hakkında üç ayda bir gruba izahat verir.
Madde: 75. Mecliste herhangi bir
mesele hakkında grup namına söz söylemek ve icab ederse sözcüyü tâyin etmek
idare kuruluna aittir. Müzakereler esnasında, icabına göre, grup üyeleri grup
sözcüsüne yardım eder.
Madde: 76. Her hangi bir mesele
hakkında B. M. Meclisinde Gensoru yapılabilmesi grup umumi heyetinin kararma
bağlıdır. Sözlü sorular için soru verilmeden evvel grup idare heyetinin
mütalâasına müracaat olunur.
Madde: 77. İzinli olarak veya sair
suretlerle Meclisten ayrılacak olan grup mensupları önceden grup başkanından
izin alırlar.
Madde: 78. Grup mensuplarının
ihtisaslarına ve kendilerine tevdi edilen vazifelere göre komisyonlarda ve
Meclisin her içtimaında her mesele ile meşgul olmaları ve müzakerelere iştirak
eylemeleri ve Partiyi alâkadar eden hususlarda hassas bulunmaları lazımdır.
Madde: 79. Grup üyeleri grup umumî
heyeti kararları hilâfına hareket edemezler ve oy veremezler. Müzakerelerde
bulunmamak, kararlardan haber dar olmamak veya müzakereler de aksi mütalâada
bulunmuş olmak mazeret teşkil etmez.
Madde: 80. Her üye, umumi heyetçe
kararlaştırılacak miktarda, grup idare kuruluna aidat vermeğe mecburdur.
Teberrüat da kabul olunur.
Madde: 81. Seksen ikinci maddede
yazılı hareketlerde bulunan grup mensupları hakkında idare kurulunun veya parti
mensuplarının müracaatı üzerine tahkikat yapmak ve inzibatî karar vermek üzere
grup umumî heyeti tarafından gizli oyla seçilmiş beş kişilik bir grup haysiyet
divanı kurulur. Ayrıca iki yedek üye de seçilir. Bu heyet içlerinden birini
gizli oyla başkan seçer ve birine de kitabet vazifesini verir. İdare kurulunun
başkan ve üyeleri haysiyet divanına seçilemezler. Heyet tam teşekkül etmedikçe
karar verilemez. Aslî üyeden birinin hastalık veya sair sebeplerle içtim ada
bulunmaması halinde yedeklerden alınacak üye ile haysiyet divanı teşekkül eder.
Grup
haysiyet divanı üye ve yedekleri her içtima devresi başında seçilirler.
Vazifeleri müteakip içtima devresi başına kadar devam eder.
Madde: 82. İnzibatî hükümlerin tatbikini gerektiren haller şunlardır:
a. Parti grubunun şeref ve
haysiyetini muhil hareketler,
b. Bu fasılda yazılı
hükümlere aykırı fiiller (grubu ilgilendirmeyen ve fakat Parti program ve
tüzüğüne aykırı bulunan hareketlerden dolayı inzibatî ceza tertibi 32 inci
maddenin son fıkrasındaki divana aittir.)
Madde: 83. İnzibatî hükümler
aşağıda yazılıdır:
a. Yazılı dikkati çekme,
b. Geçici olarak gruptan
çıkarma.
Madde: 84. Haysiyet Divanının
kararlarına karşı umumî heyete itiraz olunabilir. Bu toplantıda Haysiyet Divanı
Başkan ve üyeleri bulunabilir ve müzakereye iştirâk edebilirler. Fakat oy
veremezler. Seksen ikinci maddede yazılı haller Haysiyet Divanı mensupları
tarafından işlenirse bunlar hakkında tahkikat icrası umumî heyetçe seçilecek
dokuz kişilik hususî bir komisyona tevdi olunur.
GEÇİCİ HÜKÜMLER
Muvakkat Madde: On üçüncü maddenin
büyük kongreye seçilecek delegelerin beş binde bir olmasına müteallik olan
hükmü, bu Tüzüğün neşrinden sonra toplanacak ilk İl kongrelerinden itibaren
meri olacaktır.
Kezalik
38 inci maddenin ilce ve il kongrelerine seçilecek delege adedi hakkındaki
hükümleri, bu Tüzüğün neşrinden sonra toplanacak ilk bucak ve ilce
kongrelerinden itibaren yürürlüğe girecektir.
SON MADDELER
Madde: 85. 10 Ocak 1947 tarihli
tüzük hükümleri kaldırılmıştır.
Madde: 86. Parti müessislerinin
isim, meslek ve oturdukları yer aşağıda yazılıdır:
1.
Celâl Bayar, Eski Başbakan İstanbul
Milletvekili, Meşrutiyet caddesi, Alevok Ap. No. 5
2.
Prof. Dr. Fuat Köprülü, İstanbul
Milletvekili, Atatürk Bulvarı No. Sil.
3.
Refik Koraltan, İçel Milletvekili,
lsmetpaşa caddesi No. 58.
4.
Adnan Menderes, Kütahya
Milletvekili, Kavaklıdere, Güven mahallesi, Güneş sokak No.4
25.6.1949
İKİNCİ
BÜYÜK KONGRE MÜZAKERE USULLERİ
(
İkinci Büyük Kongrede 21.6.1949 da kabul edilmiştir.)
Madde: 1. Parti Başkanı kongre
delegelerinin en gencinden iki kişiyle yoklama yaptırarak ekseriyetin
mevcudiyetini görünce kongreyi açtığını beyan ve kongreye işarî rey ile evvelâ
bir kongre başkanı seçilmesini teklif eder. Seçilen başkan yerini işgal edince
kongre, yine işarî rey ile iki ikinci başkan ve 12 kâtip seçer.
Madde: 2. Başkanlar ile kâtipler
kongre divanını teşkil ederler. Kongre divanı, müzakereleri idare, kongrenin
inzibatını temin, evrakı muhafaza, zabıtları tanzim ile mükelleftir.
RAPORUN OKUNMASI
Madde: 3. Kongre Başkanı, ilk
olarak Parti Başkanına, Genel İdare Kurulu raporunu okumak üzere söz verir;
rapor ya bizzat başkan veyahut Genel İdare Kurulu Üyelerinden biri tarafından
okunur.
KOMİSYONLAR
Madde: 4. Kongre, aşağıda
gösterilen sayıda komisyonlar teşkil eder. Bunlardan maada, işlerin mahiyetine
göre ayrıca komisyonlar tertip ve teşkil olunabilir.
Bu komisyonlar
şunlardır:
a. Program komisyonu
b. Tüzük komisyonu
c. Hesap ve bütçe
komisyonu
d. Merkez Haysiyet divanı
kararlarına vukuu bulan itirazları tetkik komisyonu
e. İstekler komisyonu
f. Ana dâvalar komisyonu
Madde: 5. Her komisyon Demokrat
Partinin İl teşkilâtı sayısınca birer üyeden teşkil edilir. Her il delegeleri
bu üyeyi aralarından seçerler.
Seçilenlerin isimleri,
derhal kongreye bildirilir.
Madde: 6. Her komisyon, kendine
bir başkan bir ikinci başkan, bir sözcü ve iki kâtip seçer. Bunlar,
komisyonların divanım teşkil ederler. Divan, gündemi tanzim eder. Bununla
beraber koalisyon gündemine hakimdir. Başkan müzakereyi idare ve inzibati temin
eder.
Komisyonun
teşekkül nisabı mürettep üyenin üçte biridir. Komisyon, kendisine havale edilen
işlerin icabına göre, tâli ihtisas komisyonları teşkil eder. Komisyon her hangi
bir mevzuun Büyük kongrede izah ve müdafaasını üyelerden birine verebilir.
Koalisyon müzakerelerine her delege iştirak ile mütalâasını bildirebilir. Şu
kadar ki komisyonda üye olmıyanlar rey veremezler. Komisyon mazbataları, divan
tarafından imzalattır. Evrakın muhafazası kâtiplere mevdudur. Her komisyon
başkanı divanı teşkil edenlerin isimlerini ve tanzim ettikleri mazbataları
evrakı ile birlikte kongre divanına verir. Mazbata kongrede müzakere edilerek
kongrenin tasvibinden sonra katiyet kesbeder.
KONGRE MÜZAKEREREKİNİN
İDARESİ
Madde: 7. Büyük kongrede
müzakereler gündemdeki sıraya göre cereyan eder. Kongre gündemindeki sıranın
değiştirilmesi veya bir meselenin gündeme alınması kongre kararına bağlıdır.
Söz isteyenlerin adım, soyadım ve delegesi bulduğu ili beraber söylemesi
lâzımdır.
Başkan,
toplantıyı açınca gündemi bildirir. İmkân varsa gündem bir gün evvel
delegelerin ittilama, muhtelif vasıtalarla ulaştırılır.
Madde: 8. Müzakereler söz isteği
sırasiyle cereyan eder. Başkan, Parti Başkanı ile Genel Kurul üyelerine ve
komisyonlar başkam ile Sözcülerine söz verir.
KONGRE ZABITLARI
Madde: 9. Kongrenin hitamında
kongreye taallük eden bütün evrak ve zabıtlar kongre başkanı tarafından, Parti
Başkanlığına, bir müfredat pusulası ile teslim edilir.